HATTAT ŞEYH HAMDULLAH EFENDİ’NİN VEFATININ 500.YIL DÖNÜMÜ

      Amasya’da Sarıkadızadeler’den Şeyh Müslihiddin Mustafa Dede’nin oğludur. Annesi Hafize Hatun’dur. Amasya’da dünyaya geldi. Kesin doğum tarihi bilinmemekle beraber Hicri 840 ( M.1426-29) olabileceğini kaydetmektedirler. 1526 yılında 80 yaşlarındayken İstanbul’da vefat etti.

         Şeyh Hamdullah , dini bilimleri ve edebi bilgileri devrinin meşhur alimi, Şehzade Bayezid ve Ahmed’in hocası Hatip Kasım Efendi’den tahsil etti. Hat sanatında yüz yılların üzerine ışık tutacak olan bu yetenekli, san’at meşalesini uyandıran ilk hat hocası Amasyalı Sufi Yahya Çelebizade Ali Çelebi olmuştur. Onun Fatih Sultan Mehmet Han’a katip olması üzerine Amasya’da Hayreddin Halil Çelebi’ye devam ederek yazı tahsilini tamamlamıştır. Şeyh Hamdullah, asıl gelişimini, Yakut Musta’sımi ve Abdullah Sayrafi’nin yazıları üzerinde yaptığı uzun çalışmalar neticesinde elde etmiştir.

       II.Bayezid ilim ve sanata, bilhassa hat sanatına gösterdiği büyük ilgi ve destekle Şeyh Hamdullah’ın etrafında yeni ufukların açılmasını sağlamıştır. Nitekim, ‘’Yakut el-Müsta’simi ’nin itina edip yazdıklarını görmemişsiz’’ diyerek hazineden yedi adet Yakut yazısı çıkarıp Hamdullah Efendi’ye vererek, ‘Bu tarzdan gayri bir vadi ihtira olunsaydı iyi olurdu’ diye tavsiyede bulunmasından sonra Şeyh Hamdullah’ın kendi üslubunu ortaya koyduğu bütün kaynaklarda belirtilmektedir.

       İslam milletlerinin an’anevi sanat anlayışları ve zevkleriyle en güzel klasik formlarını bulan yazı nevilerinde, üstat ve muhitlere göre farklı özellikler gösteren pek çok hat mektebi arasında Hamdullah Efendi’nin klasikleşen formları, kendisini takip eden üstatlar tarafından harflerin tenasüp, duruş ve terkipleri güzelleştirilerek birçok kol ve tarza ayrılmış, günümüze kadar bütün İslam dünyasında hakim bir hat mektebi olarak devam etmiştir.Şeyh Hamdullah yazdığı yazı ve kendine has üslubu ile ‘’Kıbletül Küttab’’ diye anılmıştır. Yazı onun elinde o derece gelişip güzelleşmiştir ki zamanındaki ve daha sonraki hattatlar ona benzemeye çalışmışlarsa da sanatına yaklaşabilen çok az olmuştur.

      Hattatların üstadı Şeyh Hamdullah’ın yazıya karşı verdiği eserleri ile üne kavuşmasının yanı sıra sporda da gösterdiği üstün başarıları bilinmektedir. ‘’ Şeyh’’ unvanını da ok atıcılığından almıştır. (729 m 63 cm) Bu başarıları sebebiyle Padişah II.Bayezid tarafından Mahmud ve Hamza Dede’den sonra Ok Meydanı Atıcılar Tekkesi şeyhliğine tayin edildi.

    Şeyh Hamdullah hayata veda ettiği zaman, geride 30 Mushaf-ı Şerif, 50 En’am-ı Şerif ve cüz, 121 murakka ve kıt’a 8’i ilmi eser, 6 dua mecmuası bıraktı. İlim ve sanat dünyamıza bilhassa altı nevi yazı da eserler verdi. 47 adet Mushaf-ı Şerif, Meşarik ve Mesahib-i Şerif, bine ulaşan Enam, Kehf, Nebe sureleri, tomar kıt’a ve murakka yazmıştır. Mimaride tezyini bir unsur olan celi yazıları da İstanbul’un Firuz Ağa Cami, Davut Paşa Cami, Bayezid Cami kitabeleri ile Edirne Bayezid Cami kitabeleri onun eseridir.

(Kaynak: Hüseyin MENÇ)